13.11.1933 günlü belgede Yozgat’ın Danlı ve Aygar dağları ve eteklerinde yaşayan Kürt ırkına mensup 1472 kişilik nüfusun uygun görülecek yerlere sürgün edilerek dağıtılması istenilmektedir
Sait Çetinoğlu
Yeni Yaşam Gazetesi’nin 25 Mart 2021 günlü sayısında[1] Devlet Arşivleri Başkanlığının Cumhuriyet Arşivindeki bir belgeyi paylaşarak, Tokat’ta Kürtlerin mecburi iskan örneğinden hareketle, Erken Cumhuriyet’te Kürtlerin yerleşme hakkının sınırlandırılmasına dair çarpıcı bir örnek vermiştik /
Bu kere aynı arşivde bulunan 13.11.1933 günlü belgede Yozgat’ın Danlı ve Aygar dağları ve eteklerinde yaşayan Kürt ırkına mensup 1472 kişilik nüfusun uygun görülecek yerlere sürgün edilerek dağıtılması istenilmektedir.
Sürgün edilen Kürtlerin bir kısmı bölgenin yerlileri, bir bölümü gizli nüfus, diğerleri de muhtemelen buraya sürgün edilen insanlar olmalıdır ki, bu kez ikinci sürgünleri ile yüz yüze gelmişlerdir.
Belge birçok bakımdan önemlidir; Birincisi, resmi söylemde Kürtlerin ve Kürt halkının inkarı geniş bir literatür oluştururken, resmi yazışmalarda Kürt ırkı rahatlıkla kullanılmaktadır.
İkincisi, sürgün kararnamesi bir başka sürgün kararnamesine ek olarak yayınlandığından hareketle, aynı yıllarda başka kararname ve sürgünlerin olduğunu anlıyoruz. Buradan Kürtlerin Orta Anadolu’da toplu olarak yaşamalarına imkan ve izin verilmeyeceğini rahatlıkla çıkartabiliriz.
Bir diğer önemli yanı daha; Kararnamelerin, 14 Haziran 1934 tarihinde yürürlüğe giren 2510 Sayılı, Türk olmayanlara yönelik toplu ve zorunlu sürgünlerle yürütülecek asimilasyon politikasının aparatı Özel İskan Kanunu’ndan önceki uygulamalardan olması, 1925 Şeyh Said ayaklanması sonrasında başlayan ve 1929 Kasım ayında şiddetin eşliğinde hızlandırılan bu uygulamaların bir denemelerin göstergesi ve bir anlamda laboratuvar çalışmalarının parçaları olduğunu söyleyebiliriz.
Kararnamede gerekçeden söz edilirken Dahiliye Vekilliğinin tezkeresinde yazılı sebeplerden dolayı denilmekte, kararnamede sürgün sebebi açıkça yazılmamaktadır. Tokat’tan sürgün edilen Bazikli Kürt Aşireti’nin sürgün gerekçesinde: Sürgünün, Bu Kürt aşiretinin bu iki köyü ele geçirmesindeki gaye gayet sarp olan bu mevkide şekavet tapmaktan ve Kürt çemberini tevsi etmekten ibaret ülkülerine set çekeceği” açıkça yazılmaktaydı.
Kararnamenin eki olduğu asıl Kararnameye arşiv taramalarında rastlayamadık. Muhtemelen açıklanma yasağı devam eden kararnamelerden olsa gerektir.
Bakanlar Kurulu üyeleri tarafından imza edilerek Reisicumhur Gazi M.Kemal tarafından onaylanan kararname:
Kararname[2]
3.1.1932 tarih ve 12103 sayılı kararnameye zeyildir.
Yozgat Vilayeti dahilinde 271’i mektum [gizli] 1131’i başka yerlerde kayıtlı ve 70 adedi yerli olan ilişik listede yazılı 1472 nüfus Kürt ırkına mensup eşhasın, Dahiliye vekilliğinin tezkeresinde yazılı esbabı mucibeye binaen Danlı ve Aygar dağları üzerinden ve eteklerinden kaldırılarak 885 sayılı kanunun üçüncü maddesine göre münasip görülecek yerlere dağınık şekilde yerleştirilmeleri; Dahiliye vekilliğinin 27.7.933 tarih ve 3864.1850 sayılı tezkeresi üzerine İcra Vekilleri Heyetinin 13.11.933 toplanışında kabul olunmuştur. 13.11.933
Reisicumhur
Gazi M. Kemal
İmza
İcra Vekilleri Heyeti Üyelerinin imzaları
[1] https://yeniyasamgazetesi4.com/tokatta-kurtlerin-mecburi-iskan-ornegi/
[2] BCA 30.0 18 01 02 41 82 012
#Erken #dönem #cumhuriyette #Orta #Anadolu #Kürt #sürgünlerinin #anlamı